این در حالی اتفاق خواهد افتاد که طرفین به طور کامل به برجام بازگردند، چراکه در غیر این صورت هیچ خودروسازی حاضر به ورود به ایران نخواهد شد. وی معتقد است که در صورت حصول توافق، بسیاری از شرکای رفته به سرعت بازخواهند گشت. در همین حال، با توجه به سیاست گذاری های صورت گرفته حرکت به سمت داخلی سازی بیش تر و سریع تر خواهد شد. کاکایی معتقد است که بازار خودرو طی شش ماه آینده با رکود همراه خواهد بود و همچنین واردات تا پایان سال جای آزاد نخواهد شد، اما در عین حال، وی یادآور می شود در بحث جذب سرمایه در منطقه بی همتا نیستیم و کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین ترکیه در این زمینه رقیب ایران هستند. بنابراین ایران باید در این زمینه نیز شرایط لازم را فراهم کند و از مزیت های رقابتی اش به خوبی بهره ببرد.
با توجه به مسائل سیاسی مؤثر بر صنعت خودرو مثل تحریم‌ها که پیش‌تر اتفاق افتاده، برخی کارشناسان معتقدند شرکای خارجی تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در صنعت خودروی ایران ندارند و ترجیح می‌دهند سبک‌تر کار کنند. تحلیل شما در این خصوص چیست؟
پیش از شروع بحث باید در ابتدا تأکید کنم در حال حاضر، صنعت خودرو ایران یک صنعت قوی است و در این زمینه تجربه بسیار زیادی داریم. در واقع، این بار، این طور نخواهد بود که آن‌ها برای ما تعیین تکلیف کنند. ضمن این که، در دور قبلی همکاری قبل از تحریم و خروج خارجی ها بعضی از شرکت‌های مشاور خارجی می‌گفتند و برای من خیلی جالب بود. آن ها می‌گفتند ایران بازار مهمی است و برای ما اهمیت دارد. به‌خصوص برای اروپایی‌ها خیلی اهمیت دارد. این قدر مهم هست که در سال ۹۷ وقتی پژو از ایران رفت، عدد قابل توجهی از تیراژش افت کرد. در ضمن، باید در نظر داشت این ما نبودیم که برجام را برهم زدیم. یعنی رفتار ایرانی‌ها یک رفتار غیرقابل اعتماد یا متغیر نبود. بنابراین بازار و صنعت خودروی ایران برای غربی‌ها و به‌خصوص اروپایی‌ها جذاب است و آن ها دوست دارند برگردند.
یعنی معتقد هستید که باید برای آن ها شرط گذاشت؟
برای افرادی که برمی‌گردند ما هم شروطی می‌گذاریم که شرایط نامعقولی نیست و کاملاً معقول است، کما این‌که در مورد پژو و سیتروئن این کار را کردیم، رنو هم مطمئنم که برمی‌گردد، اما یک نکته ظریف وجود دارد و آن هم این‌که این عدم قطعیت‌هایی که در سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد، به آمریکا وابسته است، نه به ما. یعنی ما به وجود نیاوردیم که بخواهیم آن را از بین ببریم. بنابراین بازگشت خارجی ها به این‌که چگونه دوباره به تفاهم برسیم خیلی وابسته است. اگر تفاهمی منطقی باشد، که ظاهراً تیم آقای بایدن این گونه است، حداقل تا چهار سال ضمانت دارد. در واقع، اگر دو طرف به یک توافق و تفاهم منطقی دست پیدا کنند، درحقیقت، یک فرصت سرمایه‌گذاری چهارساله به دست آمده است.
البته برخی زیرساخت هایی در ایران دارند؟
پژو و سیتروئن قبلاً سرمایه‌گذاری کرده‌اند و زیرساخت هاییوجود دارد. یعنی کارخانه و امکانات در ایران وجود دارد. یعنی به محض این‌که برگردند، می‌توانند بهره‌برداری کنند.
چه شرایطی مدنظر است؟
از نظر یک سرمایه‌گذار شرط و شروط ما نامعقول نیست. بنابراین برای بازگشت پتانسیل بالایی وجود دارد. پیش‌تر شرط و شروط خیلی دقیقی گذاشته بودیم و درست هم عمل کردیم. آن‌ها نیز درست عمل کردند. یعنی آن‌ها پول آوردند، امکانات آوردند و برنامه‌ریزی کردند. قرار بود ۶۰ درصد داخلی‌سازی انجام شود، ۳۰ درصد صادرات اتفاق بیافتد. این‌ها شروطی منطقی است که گذاشته شده اند. حال آن‌ها باید بررسی کنند که با این شرایط بازگشت و تولید و تبدیل شدن ایران به عنوان پایگاه منطقه‌ای برای تولید برخی خودروها، برایشان صرف می کند یا خیر؟
چه شرایطی باید فراهم شود تا شرکای خارجی ما برای سرمایه‌گذاری‌های کلان و انتقال دانش فنی به ایران، ترغیب شوند؟
باید بدانیم که حتی در منطقه خاورمیانه برای جذب سرمایه بی همتا نیستیم. در جذب سرمایه‌گذاری هم رقیب داریم. ترکیه کنار دست ماست، کشورهای حاشیه خلیج فارس هم هستند، اما نکته کلیدی این است که ایران از نظر صنعتی کشور خوبی است. فرهنگ و ساختاری صنعتی دارد، ضمناً هزینه تولید در ایران به نسبت همسایه‌ها با وضعیت فعلی ارزی ما پایین‌تر است. ما به نوعی الان ارزان‌ترین دستمزد دنیا را داریم. با همین شرایطی که داریم، برای سرمایه‌گذاری خوب هستیم و آن‌ها می‌آیند که این مسیر را ادامه دهند. با این حال، شخصاً فکر می‌کنم پژو و سیتروئن خیلی تمایل خواهند داشت و فوری هم این کار را خواهند کرد، حتی رنو هم این کار را خواهد کرد.
یعنی حتی با وجود شراکت با شرکت های آمریکایی این بازگشت صورت می گیرد؟
اشاره کردم اگر توافق کامل صورت بگیرد و به برجام بازگردیم، با همین شرایطی که داریم تمام آن ها بازمی گردند. اما در مذاکرات برجام ذره ای تزلزل باشد، هیچ کسی برنمی‌گردد.
بازگشت کامل به برجام کفایت می کند؟
البته غیر برجام نکته دیگری هم وجود دارد. یکی از مشکلات بزرگ کشور طی سال های گذشته بحث بیماری هلندی است. بیماری هلندی چه اشکالی دارد؟ بیماری هلندی این است که با روش‌های غیرمولد که معمولاً فروش نفت و این طور چیزهاست، در حقیقت ارزش پول ملی به طور مصنوعی بالا نگه داشته می شود و قیمت ارز پایین نگه داشته می شود. در چنین حالتی اصولاً تولید در داخل کشور اصلاً صرفه ندارد. بنابراین اگر قرار باشد به هر دلیلی یک دولت به شدت پوپولیست پیدا شود و براساس ذخایر ارزی و درآمدهای ارزی یکدفعه قیمت ارز به بهانه این‌که می‌خواهد رفاه را فراهم کند را به شدت پایین بیاورد. طبیعی است که نه‌تنها خارجی‌ها نمی‌آیند سرمایه‌گذاری کنند، خود سرمایه‌گذاران داخلی نیز با شکست روبه‌رو می‌شوند.
به نظر شما در صورت احیای برجام و حضور خودروسازان خارجی، سمت و سوی بازار چگونه خواهد بود و واکنش خودروسازان چینی به این موضوع چگونه است؟
درباره بلندمدت نمی‌توانم حرف بزنم، چون این قدر متغیر زیاد است که منهای بی‌نهایت و به‌علاوه بی‌نهایت است. در کوتاه‌مدت بازار ما به شدت در رکود فرو رفته و می‌رود، چون مردم منتظر تحولات اساسی هستند. شکی در این نیست، اما یادتان نرود که در پی این سه سال به شدت به رشد اقتصادی کشور ضربه وارد شد. بنابراین درآمد عمده مردم پایین آمده؛ شاید یک عده پولدارتر شده باشند، اما در مجموع، بی‌پول‌تر شده ایم، توان خریدمان پایین آمده است، بنابراین ما یک رکود شدید را در شش ماه آینده خواهیم داشت. ضمن این که، من بعید می‌دانم که تا آخر سال مسئولان محترم نظام اجازه دهند که هیچ دولتی یا مجلسی واردات خودرو را آزاد کند.
به چه دلیل چنین نظری را مطرح می کنید؟
ظاهر آن خیلی قشنگ است، اما دو موضوع مختلف است؛ مجلس می‌خواهد مردم را خیلی زود راضی کند، دنبال این است که اگر منبعی آزاد شد، واردات خودرو را آزاد کند و به ظاهر اوضاع خوب می‌شود. اما وقتی این کار را بکند، چون به شدت کمبود ارز داریم و قیمت‌ها دوباره بالا می رود. بنابراین کار غلط است و جلویش می‌ایستد. ضمن این‌که، اکنون اولویت‌های بسیار مهم‌تری در کشور داریم که اولین آن داروست. کمبود دارو یک مسئله واقعی است. از دیگر اولویت ها هم می توان به مواد غذایی پایه‌های دام و طیور اشاره کرد. اگر حاکمیت درست عمل کند، واردات خودرو را جزو اولویت‌هایش قرار نمی دهد. حال اگر قرار است روابط درست شود، نیم‌بند فایده ندارد، اصلاً بعید می‌دانم جمهوری اسلامی هم قبول کند. یا تمام و یا هیچ. اگر تمام باشد، شما مطمئن باشید که خودروسازان چینی هم به سرعت برمی‌گردند، چون در دور قبلی برجام همکاری با پژو و سیتروئن زود انجام شد و نتیجه گرفتیم، اما در کنارش رنو، میتسوبیشی، فولکس واگن و شرکت های چینی‌ایی مانند بی وای دی، چانگان، هایما، دانگ فنگ تمام این‌ها نیز در ایران تولید را آغاز کرده بودند، این‌ها همه برخواهند گشت.
البته این بار، باتجربه‌تر شده ایم و دولت به شدت روی بحث داخلی‌سازی فشار خواهد آورد، یعنی اجازه نمی‌دهد که بدون داخلی‌سازی هیچ اتفاقی بیافتد. بنابراین حرکت ها به سمت داخلی سازی بیش تر می شود. همین الان هم رگه‌هایش مانند دیگنیتی قابل ملاحظه است. علی‌رغم این‌که هنوز هیچ اتفاقی نیافتاده، اما اقداماتش از الان شروع شده است و ما در شش ماه آینده هجومی از خودروسازان خارجی را به سمت کشور خواهیم داشت. از سوی دیگر، بازار هم در یک وضعیت رکود است، یادآوری می‌کنم چون قیمت خودروی تولید داخل نمی‌تواند پایین برود؛ قیمت خودروهای خارجی که براساس دلار است، آن‌ها پایین می‌آید، در مورد خودروهای داخلی این به این راحتی امکان وجود ندارد. متأسفانه در کشور تورم داریم. وقتی که قیمت دلار خیلی بالا می‌رود، با همان سرعت هم تورم بالا می‌رود، اما بعد برعکس؛ وقتی هم قیمت دلار پایین می‌آید، لزوماً همه چیز پایین نمی‌آید، برخی اعداد و ارقام آن بالا می‌ماند یا حتی بالاتر می‌رود، بنابراین ما این تورم را داریم و قیمت خودروی تولید داخل از حدی پایین‌تر نمی آید.